Prawo Pracy wyznacza pracodawcom wiele ograniczeń co do zatrudniania kobiet w ciąży. Praca w ciąży jest uznawana za stan szczególnej ochrony, większość przepisów i zakazów wiąże się z przepisami o czasie pracy oraz bhp.
Ograniczenia dotyczące kobiet w ciąży dzielą się na względne (te, które nie obowiązują, jeśli pracownica wyrazi na to zgodę) oraz bezwzględne (obowiązujące niezależnie od woli czy zgody pracownicy).
Praca w ciąży – maksymalnie 8 godzin na dobę
Kobiet w ciąży nie można zatrudniać w godzinach nadliczbowych. Jest to zakaz bezwzględny, a więc niezależny od woli lub zgody samej pracownicy. Godziny nadliczbowe powstają po przekroczeniu norm czasu pracy (które co do zasady wynoszą 8 i 40 godzin na dobę), albo po przekroczeniu przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy (np. do 12 godzin w systemie równoważnym).
Jednocześnie przepisy stanowią, że pracownica w ciąży nie może pracować powyżej 8 godzin na dobę. A to z kolei oznacza, że nawet w systemie równoważnym ? w którym można zaplanować w niektóre dni pracę np. przez 12 godzin ? pracownica w ciąży może pracować jedynie 8 godzin na dobę. Przy czym, nie ma obowiązku zmieniania pracownicy ciężarnej systemu równoważnego na podstawowy.
Jeśli jednak pracownica miała zaplanowaną pracę w niektóre dni więcej niż 8 godzin, trzeba jej odpowiednio zmniejszyć dobowy wymiar czasu pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku niższym wymiarem czasu pracy.
A zatem kobiecie w ciąży nie wolno:
– planować pracy powyżej 8 godzin na dobę, a także
– polecać jej dodatkowej, nieplanowanej w rozkładzie, pracy powyżej 8 godzin dziennie (nadgodzin).
Nie ma natomiast zakazu polecania pracownicy w ciąży godzin ponadwymiarowych, które nie są nadgodzinami. Przykładowo: pracownicy zatrudnionej na 1/2 etatu, po 4 godziny dziennie, można polecić 5.,6.,7. i 8. godzinę pracy. Dopiero 9. godzina będzie nadliczbowa, a więc nie wolno jej polecić
[alert type=”e.g. warning, danger, success, info” title=””]Uwaga: pracodawca ma także obowiązek zwalniania pracownicy na badania związane z ciążą[/alert]
Praca w ciąży – zakaz wyjazdów służbowych (delegacji)
Pracownicy w ciąży nie wolno wysyłać w podróż służbową (delegację). Taką podróżą jest wykonywanie zadań służbowych na polecenie pracodawcy poza stałymi miejscem pracy. O tym, jakie są granice delegacji decyduje więc miejsce pracy zapisane w umowie o pracę. Jeśli miejscem pracy jest konkretny zakład pracodawcy (pod konkretnym adresem), wówczas uważa się, że wyjazd służbowy poza miejscowość (gminę), w której znajduje się miejsce pracy, jest podróżą służbową.
Zakaz ten jest względny ? jeśli bowiem pracownica wyrazi zgodę na wyjazdy w delegację, może ona być w nią wysłana (najlepiej uzyskać zgodę pisemną ? dla celów dowodowych). Zgodę na delegowanie może jednak w każdej chwili cofnąć ? i nie może w związku z tym ponieść żadnych negatywnych konsekwencji ze strony pracodawcy. Najbardziej prawidłową (i bezpieczną) praktyką jest uzyskanie zgody na każdy pojedynczy wyjazd pracownicy w delegację
Praca w ciąży – zakaz pracy w systemie przerywanym
Zasadniczo kobietę w ciąży wolno zatrudniać we wszystkich systemach czasu pracy. Nie można jednak zatrudniać jej w przerywanym systemie czasu pracy. Polega on na tym, że w ramach dniówki roboczej występuje jedna, maksymalnie 5-godzinna przerwa niewliczana do czasu pracy (za którą jednak pracownik zachowuje prawo do części wynagrodzenia). Zakaz nie dotyczy jednak przypadku, gdy kobieta w ciąży wyrazi zgodę na pracę w takim systemie. Zgodę taką najlepiej uzyskać na piśmie.
***
Szymon Sokolik
Prawnik
Red. naczelny miesięcznika Aktualności Kadrowe
